درخت زیتون یکی از کهن ترین گیاهان زراعی شناخته شده در تاریخ بشر است که با فرهنگ ها و تمدن های بزرگ مدیترانه ای پیوند عمیق دارد. در مصر باستان، زیتون و روغن زیتون برای مصارف مذهبی، دارویی و آرایشی استفاده می شد. در یونان باستان، زیتون مقدس شمرده می شد. قهرمانان بازی های المپیک با تاج هایی از شاخه های زیتون مورد تقدیر قرار می گرفتند، که نماد افتخار و پیروزی بود. در روم باستان ، تولید و تجارت روغن زیتون به یکی از ارکان اصلی اقتصاد بدل شد. مستندات تاریخی نشان می دهد که روغن زیتون در این دوره نه تنها به عنوان ماده خوراکی، بلکه به عنوان سوخت برای چراغ ها و جزء مهمی از ترکیبات دارویی و آرایشی کاربرد داشته است.
با توسعه امپراتوری های بستانس و گسترش راه های تجاری، کشت زیتون از شرق مدیترانه به مناطق دیگر از جمله شما آفریقا ، جنوب اروپا و در نهایت به سایر نقاط جهان با اقلیم های مشابه گسترش یافت. در دوره های بعدی، به ویژه در دوران استعمار، درخت زیتون به قاره آمریکا نیز منتقل شد.
امروزه کشور های اسپانیا، ایتالیا، یونان، ترکیه و تونس از بزرگترین تولید کنندگان زیتون و روغن زیتون در جهان به شمار می روند. زیتون در فرهنگ های مختلف، همچنان جایگاه ویژه ای دارد و در رژیم غذایی مدیترانه ای، که یکی از سالم ترین الگو های غذایی شناخته می شود، نقشی محوری ایفا می کند.
زیتون دارای انواع مختلفی است که از نظر طعم، اندازه، میزان روغن و کاربرد تفاوت دارند. برخی از مهم ترین گونه ها عبارتند از:
آربکینا: نوعی زیتون اسپانیایی، با میوه های کوچک و روغنی ملایم و شیرین، مناسب برای شرایط آب و هوایی مختلف.
پیک وال: زیتونی بومی اندلس اسپانیا، با میزان روغن بالا و طعمی کمی تلخ، مناسب برای مصارف طولانی مدت.
کلوماتا: زیتون معروف یونانی با رنگ بنفش تیره و طعمی میوه ای، بیشتر برای مصرف خوراکی.
لچینو: زیتونی ایتالیایی با روغنی لطیف و طعمی متعادل، که اغلب برای ترکیب با سایر روغن ها استفاده می شود.
مانزانیلا: نوعی زیتون سبز رنگ و خوش طعم از اسپانیا، پرکاربرد در تهیه زیتون های کنسروی.
زیتون ها بر اساس میزان رسیدگی به دو دسته اصلی سبز و سیاه تقسیم می شوند. زیتون سبز پیش از رسیدن کامل برداشت می شود. در حالی که زیتون سیاه به میوه ای گفته می شود که به طور کامل رسیده و تغییر رنگ داده است.
زیتون سبز دارای بافت سفت تر، طعمی تند تر و کمی تلخ تر است و معمولا پس از فرآوری به صورت شور یا ترشی مصرف می شود. در مقابل، زیتون سیاه نرم تر، شیرین تر و طعمی ملایم تر دارد و گاه پس از فرآوری در آب نمک یا روغن نگهداری می شود.
لازم به ذکر است که برخی زیتون ها در طی فرآیند عمل آوری و اکسیداسیون، رنگشان تیره تر می شود و به رنگ سیاه در می آیند، بنابراین همیشه رنگ طبیعی نشان دهنده میزان رسیدگی نیست.
از نظر تغذیه ای، هر دو نوع سرشار از چربی های مفید، آنتی اکسیدان ها و مواد معدنی مانند آهن و کلسیم هستند، اما زیتون سیاه معمولا کمی آهن بیشتری نسبت به زیتون سبز دارد.
زیتون به عنوان میوه ای با ارزش غذایی بالا، بخشی جدایی ناپذیر از رژیم های غذایی سنتی به ویژه در منطقه مدیترانه محسوب می شود. ترکیبات بیولوژِی فعال موجود در زیتون و روغن آن، این محصول را به یکی از عناصر کلیدی در پیشگیری از بیماری های مزمن تبدیل کرده است.
مصرف زیتون به دلیل ترکیبات ضد التهابی و آنتی اکسیدان آن می تواند به موارد سر کمک کند:
-کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی
-پیشگیری از ابتلا به برخی سرطان ها
-بهبود سلامت سیستم گوارش و عملکرد روده ها
-تقویت سلامت مغز و پیشگیری از آلزایمر
زیتون همچنین می تواند در مدیریت وزن، کنترل قند خون و بهبود سلامت پوست نقش موثری داشته باشد.
روغن زیتون با خواص تغذیه ای و درمانی متنوع خود، یکی از باارزش ترین مواد غذایی در رژیم های سالم محسوب می شود. مصرف روزانه این روغن می تواند نقش مهمی در پیشگیری از بیماری های مزمن و ارتقاء کیفیت زندگی ایفا کند.
استفاده های روزمره :
-آشپزی: برای سرخ کردن ملایم، تهیه سس ها، سالاد ها و پخت غذا های سالم
– مراقبت از پوست و مو: به عنوان مرطوب کننده طبیعی، درمان خشکی پوست، تقویت مو و درمان شوره
-کاربرد های دارویی: در طب سنتی برای کاهش التهابات داخلی و بهبود زخم ها
با پیشرفت تکنولوژی در صنعت روغن کشی، تفاوت میان روش های سنتی و صنعتی بیش از پیش آشکار شده است. در حالی که روش های سنتی هنوز در برخی روستاها و واحدهای کوچک مورد استفاده قرار می گیرند، اما بهره گیری از دستگاه های صنعتی در تولید ، کیفیت، بهره وری و ایمنی را به سطحی بسیار بالاتر ارتقا داده است.
دستگاه های روغن کشی مدرن ارائه شده توسط شرکت نیاوران کهن آسیا با فناوری روز اروپا (همکاری انحصاری با KERN KRAFT آلمان)، قابلیت استخراج بهینه روغن با حفظ خواص تغذیه ای را فراهم کرده اند. این دستگاه ها با استفاده از فناوری پرس سرد واقعی، بدون نیاز به افزودن حرارت اضافی یا افزودنی های شیمیایی، روغن زیتون فرابکر با کیفیت ممتاز تولید می کنند.
در کنار بازده بالا و کیفیت محصول، کاهش مصرف انرژی و سهولت در شستشو و نگهداری از دیگر مزایای دستگاه های نیاوران است که آن ها را به انتخاب اول کارگاه ها و تولیدکنندگان حرفه ای تبدیل کرده است.
با افزایش تقاضا ، متاسفانه بازار با نمونه های تقلبی نیز روبرو شده است. آگاهی از روش های ساده و علمی برای تشخیص روغن زیتون اصل، می تواند مصرف کنندگان را از خرید محصولات بی کیفیت محافظت کند.
روش های تشخیص :
زیتون و فرآورده های ارزشمند آن از دیرباز در زندگی بشر نقش حیاتی داشته اند، چه در سبد غذایی و چه در فرهنگ ها و باور های انسانی.
این میوه کوچک، با خواص تغذیه ای فوق العاده و کاربرد های متنوع، همچنان در دنیای امروز نیز جایگاه خود را حفظ کرده است.
مصرف منظم زیتون و روغن زیتون به عنوان بخشی از یک رژِیم غذایی سالم می تواند به پیشگیری از بسیاری از بیماری های مزمن، بهبود سلامت عمومی و افزایش کیفیت زندگی کمک کند.
در دنیایی که بیماری های غیرواگیر در حال افزایش اند، توجه به نقش غذا های طبیعی مانند زیتون اهمیت ویژه ای دارد.
